جشن تیرگان چیست و در چه تاریخی برگزار می‌شود؟

در گوشه و کنار ایران، در زمان‌های خاص جشن‌های سنتی زیادی برگزار می‌شود. یکی از پرطرفدارترین این جشن‌ها، جشن تیرگان است. این جشن هرساله در ۱۳ تیر برگزار می‌شود. جشن تیرگان هرساله برای گرامی داشت « تیشتر » که ستاره باران آور در فرهنگ ایران باستان است، برگزار می‌شود. در بسیاری از افسانه‌ها معروف است در این روز، آرش کمانگیر بر بالای کوه دماوند رفته و تیر معروفش را پرتاب کرده است. تیر معروف وی از کوه، دشت، و دره گذر کرده تا به رودخانه جیحون می‌رسد و بر تن درخت گردویی می‌نشیند. از آن زمان به بعد آنجا را مرز ایران و توران قرار دادند و هر سال به یاد آن جشن برگزار می‌کنند.

باید اضافه کرد که روایت‌هایی که در رابطه با تیرگان است، تنها به مواردی که اشاره شد ختم نمی‌شود و ابوریحان بیرونی نیز در کتاب (آثار الباقیه) نوشته است که تیرگان روز بزرگداشت نویسندگان در دوران باستان بوده و روزی است که کیخسرو، شاه ایران بعد از شستشوی خود در چشمه ناپدید می‌شود.

آداب و رسوم جشن تیرگان

آب در جشن تیرگان از اهمیتی زیادی برخوردار است، به همین منظور این جشن در کنار چشمه‌ها و رودخانه‌ها برگزار می‌شود. یکی از رسم و رسوم هیجان انگیز و مخصوص این جشن، آب پاشی است تا گرمای هوای تیر به در شود. در مراسم آب پاشونک آب پاشان و مردم به یاد فرشته تیشتر یا فرشته باران و به علت گرمای هوا به یکدیگر آب می‌پاشند تا به همین واسطه خنک شوند.

از دیگر رسوم این جشن، فال کوزه است. روز پیش از تیرگان دختری کوزه سبز رنگی را پر از آب کرده و در میان افراد حاضر در جشن می‌چرخاند. افراد حاضر هریک نشانه‌ای مثل سکه، سنجاق سر یا شی کوچکی را درون کوزه می‌اندازند. سپس دختر کوزه را در زیر درخت همیشه سبزی مانند سرو یا کاج قرار می‌دهد. بعد از مراسم آب پاشان و در جشن تیرگان همان دختر کوزه را از زیر درخت برمی‌دارد، بزرگان جمع شعری می‌خوانند و دختر از کوزه یکی از نشانه‌ها را خارج می‌کند، نشانه هر کسی که خارج شد آن شخص به آرزویش می‌رسد.

تیرگان روزی است برای آرزو کرد و یکی دیگر از مراسم‌هایی که در آن برگزار می‌شود، نیز آن است که در ابتدای مراسم و بعد از خوردن شیرینی، بندی که از هفت رنگ ریسمان یا پارچه بافته شده است را به دست می‌بندند و به آن تیر و باد می‌گویند. 9 روز بعد و در روز باد در پشت بام یا جای بلندی دستبند را به باد می‌سپارند تا آرزوهایشان را باد با خود خود ببرد و در این حین نیز شعر  تیر برو باد بیا غم برو شادی بیا/ محنت برو روی بیا خوشه مرواری بیا را می‌خوانند.

تیرگان در کجا برگزار می‌شود؟

تاریخ برگزاری جشن تیرگان در تمام شهرها یکسان نیست. در بعضی از مناطق در دهم تیر برگزار می شود ولی انجمن کوهنوردی ایران این جشن را در سیزدهم تیر برگزار می‌کند. جشن تیرگان در دامنه‌های دماوند در شهر رینه، لاریجان آمل برپا می‌شود. در استان مازندران نیز این روز به ( تیرماه سیزده شو ) معروف است و در شب 13 آبان برگزار می شود. همچنین مردم اردهال این جشن را در 13 آبان برگزار می‌کنند. مردم مهدی شهر، سنگسر نیز این جشن را با نام (تیر مو ای سیزده) در 22 آبان ماده برپا می‌کنند. ارمنیان اصفهان هم جشن تیرگان را در سیزدهم ژانویه برگزار می‌کنند.